การวิเคราะห์ตำแหน่งงาน (Job Analysis) คือ กระบวนการสำคัญ ในการเก็บข้อมูลเกี่ยวกับตำแหน่งงานแต่ละตำแหน่ง เพื่อให้เข้าใจว่า:
- งานนั้น ทำอะไร (หน้าที่ / ความรับผิดชอบ)
- ต้องการ ทักษะ/คุณสมบัติอะไร
- งานนั้นมี ความสัมพันธ์ กับตำแหน่งอื่น ๆ อย่างไร
การวิเคราะห์ตำแหน่งงานถือเป็น “รากฐาน” ของทุกกระบวนการ HR เช่น
➡️ การวางโครงสร้างเงินเดือน
➡️ การสรรหาคนให้เหมาะกับงาน
➡️ การประเมินผลงาน
➡️ การพัฒนาและฝึกอบรม
✅ วัตถุประสงค์ของการวิเคราะห์ตำแหน่งงาน
| จุดประสงค์ | รายละเอียด |
| กำหนด Job Description | สร้างเนื้อหา JD ให้ชัดเจน |
| วางระดับงาน (Job Grade) | ใช้เปรียบเทียบค่างาน |
| วางแผนสรรหา | รู้ว่าควรหาคนแบบไหน |
| ประเมินผลและพัฒนา | รู้ว่าจะประเมินอะไร และพัฒนาอย่างไร |
🧩 ส่วนประกอบสำคัญที่ใช้วิเคราะห์
1. ลักษณะทั่วไปของงาน
- ชื่อตำแหน่ง
- แผนก / หน่วยงาน
- สถานที่ทำงาน
- รายงานต่อใคร (สายการบังคับบัญชา)
2. วัตถุประสงค์ของตำแหน่ง
- งานนี้มีขึ้นเพื่ออะไร?
- ผลลัพธ์สำคัญของงานคืออะไร?
3. หน้าที่ความรับผิดชอบหลัก
- ทำอะไรบ้างในแต่ละวัน / สัปดาห์ / เดือน
- มี KPI หรือผลงานที่วัดได้หรือไม่
4. เครื่องมือ / อุปกรณ์ / ระบบที่ใช้
- โปรแกรม, ซอฟต์แวร์, เครื่องมือเฉพาะทาง
5. ความสัมพันธ์กับงานอื่น
- ต้องทำงานร่วมกับแผนกใด
- มีลูกค้าภายใน/ภายนอกหรือไม่
6. คุณสมบัติที่จำเป็น (Qualification)
- การศึกษา
- ประสบการณ์
- ทักษะเฉพาะทาง
- ใบอนุญาต ฯลฯ
7. เงื่อนไขเฉพาะของงาน
- เวลาทำงานพิเศษ, เดินทางต่างจังหวัด, ทำงานกะ ฯลฯ
📋 ตัวอย่างฟอร์มวิเคราะห์ตำแหน่งงาน (Job Analysis Form)
| หัวข้อ | รายละเอียด |
| ตำแหน่งงาน | เจ้าหน้าที่บัญชี |
| วัตถุประสงค์ | ดูแลและจัดทำบัญชีรายวันให้ถูกต้อง |
| ความรับผิดชอบหลัก | - บันทึกบัญชี- ตรวจสอบเอกสาร- ยื่นภาษีรายเดือน |
| ความสัมพันธ์ | ทำงานร่วมกับแผนกจัดซื้อ, ฝ่ายการเงิน |
| เครื่องมือที่ใช้ | โปรแกรม Express, Excel |
| คุณสมบัติ | ป.ตรี บัญชี, ประสบการณ์ 1–2 ปี, ใช้ Excel ได้ดี |
| เงื่อนไขเฉพาะ | ทำงานวันจันทร์–ศุกร์, บางครั้งต้องล่วงเวลา |
🔎 วิธีเก็บข้อมูลเพื่อวิเคราะห์ตำแหน่งงาน
| วิธี | รายละเอียด |
| 🗣️ สัมภาษณ์ | ถามพนักงานที่ทำงานจริง และหัวหน้า |
| 📄 แบบสอบถาม | แจกฟอร์มให้ผู้เกี่ยวข้องกรอก |
| 👀 สังเกตการณ์ | เข้าไปดูการทำงานจริง |
| 📚 ศึกษาเอกสาร | เช่น JD เดิม, SOP, KPI เดิม |
🎯 สรุป:
“การวิเคราะห์ตำแหน่งงาน” คือการตั้งคำถามว่า
💡 งานนี้ คืออะไร, ต้อง ทำอะไร, และควร ใช้ใคร มาทำ